در فصل بهار مراقب شبیخون این بیماری‌ها باشید
نفس بریده از عطسه‌های آلرژی یا تب آنفلوآنزای فصلی؟
تارا وحیدی
بخش نخست
صدایش از پشت گوشی تلفن به‌قدری ضعیف و ناتوان است که گویی از قعر چاهی به در می‌آید. این چاه چیست؟ چاه بیماری‌های عفونی و تنفسی در فصل بهار! درست است که چیزی به اسم پیک کرونا وجود ندارد، اما این روزهای بهاری شاهد موجی از بیماری تنفسی در جامعه هستم که به آنفلوآنزای فصلی می‌ماند.
می‌پرسم: «دارویی مصرف می‌کنی؟»
- فقط آیزترومایسین 500!
با تعجب می‌گویمش: «اما تا آنجا که از اخبار پزشکی دست‌گیرم شده، این بیماری ویروسی است، درحالی‌که آیزترومایسین برای بیماری‌های عفونی باکتریایی تجویز می‌شود.»
می‌گوید: «حوصله دکتر رفتن ندارم! بخوابم حالم بهتر می‌شود.»
ناگهان حالت تهوع می‌گیرد، گوشی را رها کرده و به سمت سرویس بهداشتی می‌دود. مطمئناً قرص‌هایی که برای خودش تجویز کرده، معده‌اش را داغان کرده‌اند.
چند روز پیش دکتر قباد مرادی سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درباره موج خفیف عفونت‌های تنفسی در ابتدای فصل بهار اعلام کرد: «بررسی روال معمول اپیدمیولوژیک آنفلوآنزا بیانگر این است که احتمال موج کوچکی از این بیماری در ابتدای فصل بهار وجود دارد.
همچنین چرخش کووید۱۹ نسبت به آنفلوآنزا در آخرین رصدها بسیار پایین‌تر است و سویه‌های در گردش کووید۱۹ در تمام دنیا از نوع اُمیکرون است که به مراقبت‌های شبیه سرماخوردگی برای افراد مبتلا نیاز دارد. البته به نظر می‌رسد عوامل فصلی و آلرژیک در بین افراد رو به افزایش است.»
آیا موج جدید کرونا در بهار 1404 شروع شده است؟
پژمان عقدک، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره موج خفیف عفونت‌های تنفسی در بهار 1404 می‌گوید: «در بهار جاری، آماری از افزایش بیماری‌های تنفسی در اصفهان نداریم. البته هرسال در این فصل شاهد افزایش حساسیت‌های آلرژیک و آسم هستیم؛ اما اینکه بیماری‌های عفونی همچون آنفلوآنزا و کرونا در اصفهان افزایش‌یافته، هیچ اطلاعاتی از بیمارستان‌ها به ما نرسیده است.»
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به اینکه همواره در فصل بهار شاهد افزایش بیماری‌های آلرژیک مثل آسم و مراجعه افراد، به‌خصوص کودکان به مراکز درمانی هستیم، تصریح می‌کند: «عفونت‌های تنفسی معمولاً اوایل پاییز آغاز می‌شود و در فصل زمستان ادامه می‌یابد و بیماری‌های تنفسی در تمام رده‌های سنی ازجمله کودکان افزایش و دیده می‌شود. در اصفهان نیز شرایط همین‌گونه است؛ اما در بهار معمولاً بیماری‌های آلرژیک همچون حساسیت و آسم افزایش می‌یابد. با این وجود، گزارش‌های بیمارستانی مبنی بر افزایش مراجعات ناشی از بیماری‌های عفونی همچون آنفلوآنزا و کرونا ارسال نشده است.»
وی با بیان اینکه بیماری‌های آسم و آلرژی در فصل بهار با عواملی همچون آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد، تأکید می‌کند: «با توجه به تداخل فصل بیماری‌های آلرژیک و زمان گرده‌ریزی و گرده‌افشانی گل‌ها و درختان، بیماری و حساسیت‌های آسم و آلرژیک افزایش پیدا می‌کند. به همین علت به افراد توصیه می‌شود اگر گل طبیعی در منزل نگهداری می‌کنند، آن را در محوطه بیرون قرار داده یا پنجره‌ها را ببندند و از مصرف اسپری‌های خوشبوکننده، عطر و ادکلن در منزل پرهیز کنند تا شدت علائم و بیماری‌های تنفسی، آسم و آلرژی کاهش یابد.»
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان یادآور می‌شود که اگر این علائم همراه با تب و لرز باشد، باید به عفونت‌های تنفسی، ویروسی و میکروبی شک کرد؛ بنابراین فرد درگیر با مراجعه به پزشک باید از دستورات لازم برای درمان تبعیت کنند.
او درباره تفاوت بیماری‌های ویروسی یا آلرژیک توضیح می‌دهد: «بیماری‌های عفونی معمولاً به همراه تب و لرز، سرفه، سرفه‌های خلط‌دار، بدن‌درد و بی‌اشتهایی است، اما آسم و آلرژی همراه با عطسه، سرفه و آبریزش بینی بدون تب یا تب خفیف است و فرد درگیر اشک‌ریزش، آبریزش بینی و گرفتگی بینی می‌شود که با درنظر گرفتن این شرایط می‌توان به بیماری تنفسی، عفونی یا آلرژیک شک کرد.»
عقدک درباره مراقبت‌های مربوط به بیماری آلرژی و آسم می‌گوید: «برخی افراد در این شرایط از نوع حساسیت خود اطلاع دارند، بنابراین باید از خوردن همان ماده غذایی یا حتی پوشیدنی لباسی که به آن حساسیت دارند یا عامل استنشاقی پرهیز کنند. اگر این تماس کاهش یابد، مشکلات آسم و آلرژی و تنفسی نیز فروکش می‌کند.»
این‌گونه که سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح می‌کند، در برخی موارد عامل آلرژی‌زا مشخص نیست، اما به صورت کلی برخی عوامل چون گل‌های طبیعی به دلیل گرده‌افشانی، برخی لباس‌های بازیافتی و خوراکی‌ها همچون گوجه، بادمجان، تخم‌مرغ و... موجب تشدید آسم و آلرژی می‌شوند که پرهیز و حذف این خوراکی‌ها موجب رفع علائم بیماری می‌شود و از این طریق می‌توان عامل آلرژی‌زا را شناسایی کرد.
او درباره مصرف خودسرانه داروهایی همچون سیتریزین، ایروکاست و... توسط افراد مبتلا به انواع آلرژی، تأکید می‌کند: «این اقدام اشتباه است؛ چراکه این داروها عوارض خاص خود را دارند.
افراد بهتر است تا زمانی که علائم آلرژی زندگی‌شان را مختل نکرده، این داروها را مصرف نکنند.»
پیشگیری و درمان حساسیت‌های فصلی
در فصل بهار
دکتر مریم الباجی، فوق‌تخصص بیماری‌های ریه بیمارستان سینا و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره پیشگیری و درمان حساسیت‌های فصلی در اولین فصل سال توضیح می‌دهد: «یکی از معضلاتی که در فصل بهار برخی افراد با آن مواجه هستند حساسیت‌های فصلی است که طیف وسیعی از علائم، شامل، آبریزش بینی، سرفه، عطسه، خارش چشم‌ها و گلو را در برمی‌گیرد و در گاهی موارد، حساسیت‌های فصلی در بیماران مبتلا به آسم سبب تشدید علائم آنان می‌شود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «برای پیشگیری از حساسیت فصلی، کمتر از خانه خارج شوید تا کمتر در معرض گرده‌افشانی گیاهان قرار بگیرید. درصورتی‌که تحت درمان بیماری‌های حساسیت فصلی قرار دارید، قبل از خروج از منزل از داروهای خود و در بیرون از منزل از ماسک استفاده کنید. در مواقع ورود به خانه لباس‌های بیرون خود را بشویید. لباس‌های شسته شده را در فضای باز پهن نکنید تا از آغشته شدن آنها به مواد حساسیت‌زا جلوگیری شود و اینکه در اوایل صبح درب و پنجره‌ها را کمتر باز کنید.»
پیک بهاری التور (وبا)
مهرداد شریفی، سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز با اشاره به قرار گرفتن در پیک وبا بر لزوم رعایت نکات بهداشتی تأکید کرده و می‌گوید: «با گرم شدن هوا بیماری‌های منتقله از آب و غذا مانند وبا، به صورت ناگهانی افزایش می‌یابند. دو پیک بیماری وبا در بهار و پاییز رخ می‌دهد و از اردیبهشت پیک اول این بیماری آغاز می‌شود.»
وی می‌افزاید: «تردد مرزی زیاد خوزستان با کشورهای همسایه، شور بودن خاک خوزستان و رشد و تکثیر بهتر عامل بیماری وبا در شوره‌زار، رطوبت زیاد هوا، دفع نشدن صحیح فاضلاب، وجود جوی‌های روباز، شکستگی‌های متعدد در لوله‌های توزیع آب و توزیع آب توسط برخی دوره گردان به صورت غیراستاندارد، عواملی هستند که می‌توانند شیوع بیماری‌های اسهالی در این فصل را بالا ببرند.» سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز در ادامه می‌گوید: «سال گذشته به دلیل مداخلات بسیار خوبی که توسط همکاران بهداشت انجام شد، موردی از بروز وبا در خوزستان گزارش نشد.»
شریفی بیان می‌کند: «با توجه به اینکه وبا بیماری بومی خوزستان محسوب می‌شود، به منظور همکاری بین‌بخشی، یکی از دستور کارهای شورای سلامت و امنیت غذایی در خصوص آهک پاشی جوی‌های روباز، برخورد با عرضه‌کنندگان مواد غذایی دوره‌گرد و تأمین و ارتقای کیفیت آب آشامیدنی سالم تعیین شده است.»
وی با تأکید بر لزوم ارتقای سواد سلامت و خودمراقبتی متذکر می‌شود: «همچنین آموزش‌های لازم به کارکنان و مردم ارائه می‌شود و سواد سلامت متولیان امر هم ارتقا می‌یابد.»
سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز با بیان اینکه بیشتر عوامل عفونی مسبب بروز اسهال، از طریق آلوده شدن دست به مواد مدفوعی حاوی عوامل بیماری‌زا بروز پیدا می‌کنند، می‌گوید: «همیشه و به‌ویژه در فصل پیک التور، مردم باید به‌ویژه قبل از مصرف غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی، دست‌های خود را به مدت ۳۰ ثانیه با آب و صابون شست‌وشو دهند و علاوه بر این، باید از توالت‌های بهداشتی استفاده شود. همچنین از مصرف آب مشکوک یا آبی که منبع آن دقیق مشخص نیست، پرهیز شود و در صورت نیاز، آب ابتدا جوشانده و سپس مصرف شود.
باید منابع غذایی سالم از جاهای معتبر و بهداشتی تهیه شود و از تهیه غذا از دست‌فروشان و دوره‌گردها پرهیز شود. سبزی‌ها و میوه‌ها نیز باید به‌خوبی شست‌وشو، انگل‌زدایی و ضدعفونی و سپس مصرف شوند.»
خطری پنهان که در بهار
سلامتی‌تان را به خطر می‌اندازد
آیا روزهای بهاری زیاد خمیازه می‌کشید و برای گذراندن بعدازظهر کاری به لیوان سوم یا چهارم چای نیاز دارید؟ چنین نشانه‌هایی از خواب‌آلودگی ممکن است هشداری جدی درباره کمبود خواب باشند. کمبود خواب مشکلی است که می‌تواند شما را در معرض خطر بیماری‌های مختلف قرار دهد و در بلندمدت به‌سلامتی شما آسیب بزند.
دکتر «اریک السون»، متخصص ریه و خواب در کلینیک مایو مینه‌سوتا، هشدار می‌دهد: «خواب‌آلودگی «یک نگرانی جدی برای سلامتی» است و پیامدهای گسترده‌ای دارد؛ از تصادف‌های رانندگی ناشی از خواب‌آلودگی گرفته تا خطاهای کاری و خطرات بلندمدت آن برای سلامتی.»
به گفته کارشناسان، نداشتن خواب شبانه باکیفیت به مدت دست‌کم هفت تا هشت ساعت می‌تواند به بروز یا تشدید دیابت، افسردگی، بیماری‌های قلبی و کلیوی، فشارخون بالا، چاقی و سکته مغزی منجر شود. آنان می‌افزایند که مردم اغلب علائم خواب‌آلودگی ـ مانند چرت زدن در جلسه کاری ـ را نادیده می‌گیرند و آن را مسئله‌ای بی‌اهمیت می‌دانند، درحالی‌که این نشانه می‌تواند هشداری درباره یک کمبود خواب خطرناک باشد.
دکتر «کریستن ناتسون»، متخصص خواب و دانشیار نورولوژی و پزشکی پیشگیرانه دانشگاه نورت وسترن هم تأکید می‌کند: «چرت زدن در جلسات خسته‌کننده نشانه کمبود خواب است. کسی که کامل استراحت کرده باشد، هرچقدر هم که جلسه خسته‌کننده باشد، سر جلسه نمی‌خوابد. از طرفی خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز می‌تواند عملکرد فرد را مختل کند و نشانه اختلال خواب یا مشکلات دیگر باشد. اگر کسی همیشه خواب‌آلود است و خمیازه می‌کشد، باید به پزشک مراجعه کند.»
به گفته دکتر «ایندیرا گوروبهگاوتولا»، عضو هیئت‌مدیره آکادمی پزشکی خواب آمریکا، بدن وقتی مدام کمبود خواب دارد، رفتارهای عجیبی از خود نشان می‌دهد؛ مثلاً ممکن است با خمیازه مقابله کند یا سیگنال‌هایی بفرستد که به شما بگوید اوضاع خوب است و دارید با کمبود خواب کنار می‌آیید. اما این پیام‌ها اصلاً درست نیستند. درواقع داده‌ها نشان می‌دهند در وضعیت کم‌خوابی مزمن، توانایی ما برای درک سطح واقعی اختلال عملکردمان دیگر دقیق نیست. یعنی ما فکر می‌کنیم حالمان خوب است، درحالی‌که واقعاً این‌طور نیست.
وی می‌افزاید: «وقتی ما با آزمایش‌های واقعی مثل زمان واکنش، توانایی یادآوری، تست‌های حافظه و هماهنگی، عملکرد مغز را می‌سنجیم، می‌بینیم که افراد واقعاً اشتباهات زیادی می‌کنند و این ترسناک است، چون همچنان اعتماد به نفسی کاذب و بیش از حد دارند که حالشان خوب است.»
دکتر گوروبهگاوتولا توضیح می‌دهد: «با پیشرفت کم‌خوابی، علائم خطرناک خواب‌آلودگی نیز بیشتر می‌شوند؛ پلک‌ها سنگین می‌شوند، بدن به سمت جلو خم می‌شود، فرد برای راست نشستن مشکل دارد و برخی حتی سرگیجه، سیاهی رفتن چشم و لرزش دست را تجربه می‌کنند.
همچنین ممکن است رفتارهای بی‌احتیاطانه یا تکانشی داشته باشند، مثلاً چیزی جدی اصلاً برایش مهم نباشد.»